Hành trình Di sản: Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên

Biểu diễn cồng chiêng



(Cinet) – Trong hành trình di sản tại Việt Nam, có một loại hình di sản văn hóa vô cùng đặc biệt bới sự kết hợp giữa nghệ thuật và không gian không là thể tách rời. Đó chính là Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên.

Chủ nhân của loại hình di sản hấp dẫn này là đồng bào dân tộc Bana, Xêđăng, Mnông, Cơho, Rơmăm, Êđê, Giarai...Với không gian lớn trải rộng suốt 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng có thể nói âm vang của cồng chiêng từ nhiều năm đã luông vang vọng khắp núi rừng Tây Nguyên.

Với mỗi người dân Tây Nguyên, bất kể già – trẻ, lớn – bé, trai – gái thì cồng chiêng và văn hóa cồng chiêng luôn là tài sản vô giá. Âm nhạc cồng chiêng Tây Nguyên không những là một giá trị nghệ thuật đã từ lâu được khẳng định trong đời sống xã hội mà còn là kết tinh của hồn thiêng sông núi qua bao thế hệ. Cồng chiêng Tây Nguyên không chỉ có ý nghĩa về mặt vật chất cũng như những giá trị về nghệ thuật đơn thuần mà nó còn là 'tiếng nói' của con người và của thần linh theo quan niệm 'vạn vật hữu linh'.

Cồng chiêng có mặt trong hầu hết các sinh hoạt văn hóa, lễ hội của người Tây Nguyên, từ lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh đến lễ bỏ mả, lễ cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho, lễ đâm trâu... hay trong một buổi nghe khan... đều phải có tiếng cồng. Hầu như mỗi sinh hoạt đều gắn tiếng nhạc cồng chiêng. Lúc đứa trẻ mới lọt lòng thì già làng sử dụng cái cồng xưa cổ nhất đến bên giường để đánh lên những âm thanh đầu tiên lọt vào tai đứa bé, khẳng định nó là một phần của cộng đồng. Khi đứa trẻ lớn lên, mỗi giai đoạn của đời sống, từ việc đồng áng cho đến những buổi gặp gỡ nam nữ, khi đón khách, lên nhà mới hay tang lễ… đều không thể thiếu tiếng cồng chiêng. Tiếng cồng chiêng hòa nhịp âm vang gợi cho người nghe như thấy được cả không gian săn bắn, không gian làm rẫy, không gian lễ hội… của người nơi đây. Không chỉ có vậy, tiếng cồng chiêng còn đem đến đời sống của người Tây Nguyên sự lãng mạn. Đó chính là nguồn gốc của những áng sử thi, thơ ca đi vào lòng người.












Cồng chiêng xuất hiện trong hầu hết các sinh hoạt văn hóa của người Tây Nguyên





Vào những ngày hội, hình ảnh những vòng người nhảy múa quanh ngọn lửa thiêng, bên những vò rượu cần trong tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng, tạo cho Tây Nguyên một không gian văn hóa lãng mạn và huyền ảo. Cồng chiêng do vậy góp phần tạo nên những sử thi, những áng thơ ca đậm chất văn hóa Tây Nguyên vừa lãng mạn, vừa hùng tráng.

Kể từ khi Không gian cồng chiêng Tây Nguyên được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, đã có nhiều tour du lịch đưa chương trình thưởng thức nghệ thuật cồng chiêng giới thiệu khách thăm quan trong và ngoài nước.






Nếu ai đã từng tham dự một chương trình, một đêm hội cồng chiêng chắc chắn sẽ không thể không ấn tượng với loại hình di sản này





Nếu đã từng tham dự một chương trình biểu diễn cồng chiêng, có lẽ sẽ không có ai không bị cuốn hút bởi âm thanh độc đáo phát ra từ những bộ cồng, bộ chiêng cùng với những điệu múa ấn tượng của đồng bào dân tộc.

Bắt rễ từ truyền thống văn hóa Đông Sơn, cồng chiêng Tây Nguyên đến nay vẫn gắn bó vẹn nguyên dáng vẻ dân gian, thô mộc mà chắc khỏe, tinh tế và sâu lắng nơi núi rừng đại ngàn, cùng với tiếng thác nước ào ạt chảy đêm, tạo nên một không gian văn hóa đậm chất Tây Nguyên.

Các dàn cồng chiêng thường gồm nhiều bộ. Mỗi bộ có số lượng khác nhau và đảm nhiệm những chức năng riêng trong cuộc hòa tấu. Cồng chiêng có thể được dùng đơn lẻ hoặc dùng theo dàn, một bộ có từ 2 đến 13 chiếc, thậm chí có nơi tới 20 chiếc. Trong một bộ chiêng có chiêng mẹ (chiêng cái) là quan trọng nhất. Tên gọi của cồng chiêng có khi được đặt dựa theo âm thanh nhạc khí phát ra, có khi là tên gọi theo vị trí của nó trong dàn nhạc.

Trong những dàn có từ 9 cồng chiêng trở lên thì có thêm cồng “cha” bên cạnh cồng “mẹ”, tiếp theo là các cồng “con”, cồng “cháu”… hình thành hệ thống gia đình, cồng “mẹ” luôn luôn đứng trước cồng “cha”, phù hợp với chế độ mẫu hệ của người Tây Nguyên.

Trong quá trình biểu diễn, cồng “mẹ” và cồng “cha” đánh ra âm thanh trầm gần giống nhau để làm nền cho cả dàn nhạc. Kế tiếp là 3 cồng “con” cùng đánh một lượt với nhau thành một hòa âm, có tác dụng như những cây cột chống đỡ trong ngôi nhà. Những chiếc còn lại thì đánh so le theo thứ tự trước, sau, mau, chậm theo đúng quy định, phối hợp với nhau thành ra nét nhạc.









Bên ánh lửa bập bùng với không gian núi rừng hòa quyện, tiếng cồng tiếng chiêng...vang vọng sẽ để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng du khách..





Các chương trình tour hiện nay thường tổ chức tham quan không gian sống của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, thử các món ẩm thực Tây Nguyên và thưởng thức di sản văn hóa cồng chiêng. Bởi khác với Nhã nhạc, Ca trù hay hát Xoan…, Cồng Chiêng Tây Nguyên không thể chỉ nghe và xem biểu diễn. Thưởng thức âm vang cồng chiêng thiếu đi không gian văn hóa Tây Nguyên sẽ không thể ra “chất”, ra “hồn” Di sản.

Bên ánh lửa bập bùng, nhâm nhi ché rượu cần, thưởng thức món thịt thú rừng nướng thơm lừng và đắm mình trong âm vang núi rừng, trong âm vang cồng chiêng…đó mới đúng là trải nghiệm Di sản thế giới – Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên.

Lan Hương

<em style=''>(Ảnh minh họa. Nguồn Internet)[/I]



Theo cinet.vn